Το ελαιόλαδο στην διατροφή
Η αναγνώριση της λεγόμενης «Μεσογειακής Διατροφής» (ΜΔ) πραγματοποιήθηκε από τον Καθηγητή Ancel Keys, μέσω της επιδημιολογικής μελέτης που είναι γνωστή ως «Η Μελέτη των Επτά Χωρών για τις Καρδιαγγειακές Παθήσεις» (ΜΕΧ). Η διαίσθησή του σχετικά με τους πιθανούς διατροφικούς παράγοντες της στεφανιαίας νόσου (ΣΝ) προέκυψε από αρκετές πιλοτικές μελέτες που διεξήχθησαν σε διάφορες χώρες. Η εντύπωσή του ήταν ότι η υγιεινή διατροφή ακολουθούνταν κατά μήκος των μεσογειακών ακτών της Ιταλίας, της πρώην Γιουγκοσλαβίας και της Ελλάδας, χαρακτηριζόμενη από μεγάλη πρόσληψη ψωμιού, δημητριακών, λαχανικών, φρούτων και ελαιολάδου, με μικρή πρόσληψη κρέατος, γάλακτος, γαλακτοκομικών και ζαχαρούχων προϊόντων. Η ΜΕΧ διεξήχθη σε 16 ομάδες ανδρών μέσης ηλικίας σε επτά χώρες (ΗΠΑ, Φινλανδία, Ολλανδία, Ιταλία, πρώην Γιουγκοσλαβία, Κρήτη και Κέρκυρα στην Ελλάδα και Ιαπωνία), με αξιολογήσεις των συνήθων διατροφικών συνηθειών, επαναλαμβανόμενες ιατρικές εξετάσεις και μακροπρόθεσμη παρακολούθηση. Οι αναλύσεις του Keys σχετικά με τα δεδομένα από τα πρώτα 15 χρόνια παρακολούθησης, έδειξαν ότι η χαμηλή πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών οξέων (SAFA), που συνήθως προέρχονται από ζωικές τροφές, συσχετίστηκε με τη χαμηλότερη εμφάνιση και θνησιμότητα από στεφανιαία νόσο, επιβεβαιώνοντας την ιδέα ότι μια δίαιτα όπως η Μεσογειακή Διατροφή θα μπορούσε να είναι υγιεινή. Περαιτέρω αναλύσεις από συνεργάτες της ΜΕΧ, σε μια μεγαλύτερη περίοδο παρακολούθησης, περιλάμβαναν τη χρήση ομάδων τροφίμων και διατροφικών βαθμολογιών διαφορετικών τύπων, επιβεβαιώνοντας ότι οι ομάδες με Μεσογειακή Διατροφή είχαν χαμηλότερο κίνδυνο και ποσοστό θνησιμότητας από στεφανιαία νόσο, ενώ το αντίστροφο συνέβη σε πληθυσμούς που ακολουθούσαν ανθυγιεινή διατροφή.
[Menotti A, Puddu PE. Ancel Keys, the Mediterranean Diet, and the Seven Countries Study: A Review. J Cardiovasc Dev Dis. (2025), 12(4):141. doi: 10.3390/jcdd12040141. PMID: 40278200; PMCID: PMC12027923]
Η Μελέτη των Επτά Χωρών (ΜΕΧ) είναι ιστορικά η πρώτη σημαντική επιστημονική μελέτη που διερεύνησε τη διατροφή και τον τρόπο ζωής σε σχέση με τις καρδιαγγειακές παθήσεις, τη στεφανιαία νόσο και άλλα προβλήματα υγείας. Είναι η πρώτη διαπολιτισμική, διαγενεακή και επαναλαμβανόμενη πληθυσμιακή μελέτη, η οποία έθεσε την Υγεία στο μικροσκόπιο, μέσα από το εθνοτικό και γεωγραφικό πρίσμα. Στη μελέτη συμμετείχαν 686 Κρητικοί – το δείγμα ήταν όλοι άνδρες, επειδή οι καρδιαγγειακές παθήσεις επηρεάζουν συχνότερα το λεγόμενο «ισχυρό φύλο». Όλοι τους γεννήθηκαν μεταξύ 1900 και 1919. Έτσι, το 1960, όταν ξεκίνησε η μελέτη, ήταν μεταξύ 41 και 60 ετών. Οι συμμετέχοντες, αποδείχθηκε ότι είχαν το χαμηλότερο ποσοστό θανάτων από εγκεφαλικό επεισόδιο και στεφανιαία νόσο, αλλά και τον μεγαλύτερο χρόνο επιβίωσης συνολικά. Αυτό θα μπορούσε να είναι αρκετό για να αναφερόμαστε στην παραδοσιακή Κρητική διατροφή.
[Moschandreas J, Kafatos A, Aravanis C, Dontas A, Menotti A, Kromhout D. Long-term predictors of survival for the Seven Countries Study cohort from Crete: from 1960 to 2000. Int J Cardiol. 2005 Apr 8;100(1):85-91. doi: 10.1016/j.ijcard.2004.08.052. PMID: 15820290]
[Hatzis CM, Sifaki-Pistolla D, Kafatos AG. History of the Cretan cohort of the Seven Countries Study. Hormones, Athens, (2015), Apr-Jun, 14(2):326-9. doi: 10.14310/horm.2002.1587. PMID: 26158658]
Το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο (EVOO) χρησιμοποιείται ευρέως στην ανθρώπινη διατροφή εδώ και χιλιάδες χρόνια, ειδικά στην περιοχή της Μεσογείου. Είναι γνωστό εδώ και καιρό για τις πολλές ιδιότητές του που προάγουν την υγεία. Η σύγχρονη επιστήμη αποκαλύπτει πώς σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης αρκετών χρόνιων ασθενειών, όπως καρδιαγγειακές παθήσεις, υπέρταση, διαβήτη, παχυσαρκία και ορισμένους όγκους. Το προφίλ λιπαρών οξέων του EVOO και των βιοδραστικών του ενώσεων με αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, έχει συνδεθεί με προστατευτικές επιδράσεις έναντι στεφανιαίων, νευροεκφυλιστικών, αυτοάνοσων και φλεγμονωδών διαταραχών, καθώς και διαβήτη, εγκεφαλικού επεισοδίου και καρδιαγγειακών παθήσεων, καθώς δρα αντιθρομβωτικά και ρυθμίζει την αρτηριακή πίεση.
[Olive Wellness Institute, Extra Virgin Olive Oil Health and Nutrition Report, p.p. 21, https://olivewellnessinstitute.org/wp-content/uploads/2023/03/OWI-Health-and-Nutrition-Report-Web-version-1.pdf]